ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΒΗΜΑ ΙΘΩΜΗΣ

                                                   Περνώντας από τη δυαδικότητα (πόλωση)

στην τριαδικότητα (ενότητα)

 

Διατάραξη της «κανονικότητας»

Νέες ωθήσεις για το μέλλον

 1.      «Παντού ερχόμαστε αντιμέτωποι με αντίθετες ποιότητες, με μια δυαδικότητα...

Ένας μεγάλος νόμος διέπει όλη την ανθρώπινη ύπαρξη, ο οποίος είναι επίσης συνυφασμένος με την ύπαρξη όλων των εξωτερικών φαινομένων του κόσμου:

... Οι ενότητες διαχωρίζονται πάντα σε δυαδικότητες με σκοπό την προώθηση της εξέλιξης, και οι δυαδικότητες ενώνονται πάλι, σχηματίζοντας για άλλη μια φορά ενότητες...»

 

2.      «Παράδειγμα αντίθετων φύσεων: άνδρας – γυναίκα… Αρχικά υπήρχε μια ενότητα, η οποία διαχωρίστηκε σε άνδρα και γυναίκα... Σε μια μελλοντική εποχή τα δύο φύλα θα γίνουν πάλι ένα. Η δυαδικότητα θα γίνει πάλι μια ενότητα...»

 

3.      Διατάραξη της «κανονικότητας»

«Υπάρχουν ορισμένα γεγονότα που μπορούν να παρέμβουν ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου, και να προκαλέσουν αλλαγές στην πορεία του…»

«Στο Σύμπαν επίσης η ζωή συνεχίζεται κανονικά… Σ’ αυτή την κανονική διαδικασία, παρεμβαίνουν οι σπανιότερες, αλλά από μια άποψη επαναλαμβανόμενες εμφανίσεις των κομητών...»

«Σημεία των Ουρανών», Κομήτης Haley

[Διάβαζε: «Σημεία των Καιρών», Κορονοϊός]

 

4.      «Η ανθρωπότητα καλείται να πάρει μια απόφαση, αν θα επιτρέψει στον εαυτό της να οδηγηθεί, απ’ αυτό που έρχεται με τον κομήτη Halley [βλέπε: Κορονοϊό], κάτω στο σκοτάδι ... ή αν, θα καλλιεργήσει νέες ικανότητες, ... με τις οποίες θα βρει το δρόμο προς την πνευματική χώρα ‘Shamballa’»

 

5.      Πολικότητες στην κοινωνική ζωή. Η τρίπτυχη κοινωνική δομή.

 6.      Δοκίμιο: Η Πνευματική Επιστήμη και το κοινωνικό ζήτημα

 Rudolf Steiner: Η Χριστική ώθηση και η εξέλιξη της Συνείδησης του Εγώ (GA116)

5η διάλεξη,  9 Μαρτίου, 1910, (Αποσπάσματα)

 

Πολικότητες στον κόσμο

 

Ένας μεγάλος νόμος διέπει όλη την ανθρώπινη ύπαρξη, ο οποίος είναι επίσης συνυφασμένος με όλα τα εξωτερικά φαινόμενα του σύμπαντος. Παντού ερχόμαστε αντιμέτωποι με αντίθετες ποιότητες, με μια δυαδικότητα...

 

Οι ενότητες διαχωρίζονται πάντα σε δυαδικότητες με σκοπό την προώθηση της εξέλιξης, και οι δυαδικότητες ενώνονται πάλι, σχηματίζοντας για άλλη μια φορά ενότητες...

 

Παράδειγμα αντίθετων φύσεων: άνδρας – γυναίκα… Πριν τη Λεμουρία εποχή, συναντάμε μόνο έναν ενιαίο άνθρωπο. Υπήρχε δηλαδή μια αρχική μονάδα, η οποία διαχωρίστηκε σε άνδρα και γυναίκα... Σε μια μελλοντική εποχή τα δύο φύλα θα γίνουν πάλι ένα. Η δυαδικότητα θα γίνει πάλι μια ενότητα...

Πολικότητα: Ήλιος – Γη, Κεφάλι – άκρα

 

Ο λόγος που ο άνθρωπος περπατά όρθιος, είναι ότι υπάρχει μια ορισμένη πολικότητα, μια δυαδικότητα στο Σύμπαν, η οποία αντιστοιχεί σε μια άλλη δυαδικότητα στον άνθρωπο… Στον μακρόκοσμο έχουμε τη δυαδικότητα Ήλιου και Γης. Η ίδια δυαδικότητα υπάρχει επίσης στον άνθρωπο. Είναι αυτή μεταξύ κεφαλιού και χεριών ή ποδιών... Από μια άποψη, το κεφάλι και τα άκρα του ανθρώπου έχουν την ίδια σχέση μεταξύ τους, όπως ο Ήλιος με τη Γη στο ηλιακό μας σύστημα... Αυτή η πολικότητα κάποια μέρα θα γίνει μια ενότητα στη ζωή του ανθρώπου, όπως θα γίνει και με την κοσμική πολικότητα.

 

Όπως ο ήλιος και η Γη ήσαν κάποτε μια ενιαία ύπαρξη, η οποία αργότερα διαιρέθηκε σε μια δυαδικότητα, έτσι θα ξαναενωθούν μια μέρα; Επίσης η πολικότητα στον άνθρωπο, μεταξύ κεφαλιού και άκρων, θα γίνει επίσης κάποτε μια ενότητα. Είναι δύσκολο να το φανταστούμε, επειδή δεν είμαστε σήμερα συνηθισμένοι σε τέτοιες έννοιες.

 

Υπάρχουν, ωστόσο, και άλλες πολικότητες στον άνθρωπο, οι οποίες έχουν επίσης τις αντιστοιχίες τους στο σύμπαν... Που βρίσκουμε μια πολικότητα στο Σύμπαν, που να αντιστοιχεί σε εκείνη μεταξύ άνδρα και γυναίκας στην ανθρώπινη ζωή; ...

 

Γυναικείο και ανδρικό σώμα

 

Σε αρχέγονες εποχές η εξωτερική ανθρώπινη μορφή ήταν εντελώς διαφορετική. Οι παρούσες ανθρώπινες μορφές – αρσενικές και θηλυκές – εξελίχθηκαν σταδιακά από μια προηγούμενη ενιαία μορφή, η οποία δεν είχε ακόμα χωριστεί σε δύο. Υπήρχε μια ενότητα εκεί όπου τώρα υπάρχει μια πολικότητα μεταξύ άνδρα και γυναίκας... Έχουμε έναν αρχέγονο άνθρωπο που δεν είναι ούτε άνδρας ούτε γυναίκα, μια αδιαίρετη ακόμα μονάδα, πιο λεπτή, πιο αιθερική, πιο πνευματική από τον μεταγενέστερο υλικό άνθρωπο, που είναι τώρα διαχωρισμένος σε άνδρα και γυναίκα. Ποιος είναι ο λόγος που η αρχική ενότητα εξελίχθηκε αργότερα σε άνδρα και γυναίκα;

Η γυναίκα

 

Όταν η μονάδα έγινε δυαδικότητα, η γυναίκα σχημάτισε ένα φυσικό σώμα για τον εαυτό της, το οποίο, όμως, δεν πέρασε πλήρως από την προηγούμενη μορφή σε κανονική υλική μορφή. Το σώμα της γυναίκας παρέμεινε σε ένα πιο πνευματικό στάδιο. Δεν κατήλθε πλήρως στην ύλη. Βέβαια έγινε πιο πυκνό και υλικό, αλλά συγχρόνως διατήρησε μια παλαιότερη, πιο πνευματική μορφή. Έτσι, όταν ένα πνευματικό στάδιο απέκτησε υλική υπόσταση, η γυναίκα δεν προχώρησε εντελώς μέχρι αυτό το σημείο, αλλά αποκρυστάλλωσε μια προηγούμενη μορφή... Αλλά μόνον το κεφάλι και τα άκρα της εκφράζουν, ως προς την υλική τους εμφάνιση, κάτι που θυμίζει το πνευματικό τους ομόλογο...

 

Η υπόλοιπη γυναικεία μορφή, με εξαίρεση το κεφάλι και τα άκρα, ξεφεύγει από το πλάνο, και όταν θέλουμε να την αναπαραστήσουμε καλλιτεχνικά, πρέπει οι ατέλειες να διορθωθούν. Αυτό γινόταν πραγματικά σε προηγούμενες, πιο καλλιτεχνικές εποχές... Στην Αφροδίτη της Μήλου η μορφή έχει διορθωθεί σε κάποιο βαθμό…

Ο άνδρας

 

... Στον άνδρα τα πράγματα αντιστρέφονται... Το αρσενικό σώμα ξεπέρασε κατά πολύ το φυσιολογικό σημείο, όσο η θηλυκιά μορφή σταμάτησε πριν απ’ αυτό. Έτσι, το αρσενικό σώμα βυθίστηκε περισσότερο στην ύλη απ’ ότι ήταν φυσιολογικό, και αυτό το δείχνει στην εξωτερική του μορφή...

 

... Το σώμα της γυναίκας εμφανίζει μια παραμορφωμένη μορφή στο πνευματικό στοιχείο, ενώ το σώμα του άνδρα είναι παραμορφωμένο στο υλικό. Η αληθινή μορφή θα βρισκόταν μεταξύ των δύο. Θα αποτελούσε έναν ευτυχές ενδιάμεσο μεταξύ των δύο... Η πολικότητα αυτή αναφέρεται σε ολόκληρο τον άνθρωπο σε μια ενσάρκωση, μεταξύ γέννησης και θανάτου.

 

Ενσαρκωνόμαστε είτε ως άντρες είτε ως γυναίκες... Είναι δυστυχία να πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα αρσενικό σώμα σε μια ενσάρκωση... Διότι το υλικό αποτέλεσμα ενσταλάζεται επίσης στον εγκέφαλο. Βλέπουμε ότι οι μορφές του αρσενικού εγκεφάλου, επειδή έχουν περάσει βαθύτερα στην ύλη, μπορούν να ανταπεξέλθουν δυσκολότερα απ’ ό,τι οι πιο ευέλικτες μορφές του θηλυκού εγκεφάλου. Είναι πραγματικά πιο δύσκολο να ασκηθεί ένας αρσενικός εγκέφαλος να ανυψωθεί σε ανώτερους κόσμους, και να αποδώσει τις αλήθειες σε σκέψεις, παρά να εκπαιδευτεί ένας θηλυκός εγκέφαλος για τον ίδιο σκοπό...

 

Η Πνευματική Επιστήμη δεν θα γίνει εύκολα αποδεκτή από τους άνδρες που σήμερα κατευθύνουν τον πολιτισμό και τις καλλιτεχνικές ιδέες που κυριαρχούν στις μέρες μας...

 

Σελήνη και Δίας

 

Υπάρχει άραγε κάπου στο Σύμπαν μια αντιστοιχία με την πολικότητα του αρσενικού και του θηλυκού στοιχείου; Υπάρχει κάτι στον Κόσμο που μας δείχνει αφενός μια εξέλιξη που έχει διατηρήσει τις προηγούμενες μορφές, και τις έχει μεταφέρει σε μεταγενέστερη εποχή; ... Υπάρχει δηλαδή κάτι έξω στο Σύμπαν, που να θυμίζει μια παλιά σεληνιακή ύπαρξη, η οποία δεν έχει περάσει στη γήινη ύπαρξη, αλλά να έχει διατηρήσει κάτι θηλυκό από την παλιά Σελήνη στο Σύμπαν;

 

Υπάρχει αφετέρου κάτι στο Σύμπαν που έχει ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο στάδιο, και έχει συμπυκνωθεί και σκληρύνει, ώστε να αντιπροσωπεύει μια μεταγενέστερη κατάσταση, μια κατάσταση Δία;

Κομήτης και Σελήνη

 

Υπάρχει! Είναι η πολικότητα μεταξύ κομήτη και Σελήνης... Ο Κομήτης μεταφέρει τους νόμους που ανήκουν στην εποχή της παλαιάς Σελήνης, στη δική μας... Μεταφέρει μια προηγούμενη κατάσταση σε μια μεταγενέστερη, στην παρούσα... Η Σελήνη αντιπροσωπεύει τον άλλο πόλο… Αντιπροσωπεύει μια καρικατούρα της κατάστασης Δία...

 

Η σχέση του αιθερικού σώματος του άνδρα, με το αιθερικό σώμα της γυναίκας είναι σαν τη σχέση του Κομήτη με τη Σελήνη...

*

Η διατάραξη της «κανονικότητας»

 

Υπάρχουν ορισμένα γεγονότα που μπορούν να παρέμβουν ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου, και να προκαλέσουν αλλαγές στην πορεία της ημέρας... Όταν γεννιέται ένας νέος άνθρωπος και εισέρχεται στη ζωή ως πολίτης του κόσμου, αυτό το γεγονός προκαλεί ένα άλμα, μια μεγάλη αλλαγή στην καθημερινή διαδικασία της ζωής. Όταν ένας νέος πολίτης του κόσμου έρχεται στον ορίζοντα ενός ανδρόγυνου, συμβαίνει κάτι που πραγματικά δίνει σε όλη την οικογενειακή σχέση μια νέα μορφή...

 

... Στο Σύμπαν επίσης η ζωή συνεχίζεται από μέρα σε μέρα, από χρόνο σε χρόνο, όπως και η ζωή του καλού πολίτη – η μια μέρα είναι παρόμοια με την άλλη. Ο ήλιος ανατέλλει και δύει, τα φυτά ανθίζουν την άνοιξη και μαραίνονται το φθινόπωρο, και όταν υπάρχει βροχή, λιακάδα ή χαλάζι, ή κάτι παρόμοιο, όλα αυτά αντιστοιχούν σε γεγονότα της κανονικής ζωής... Όλα αυτά εξαρτώνται από τους νόμους που διέπουν τις κινήσεις του Ήλιου, της Γης και ούτω καθεξής, και από τον τρόπο που επαναλαμβάνονται μέρα με τη μέρα, χρόνο με το χρόνο.

 

Σ’ αυτή την κανονική διαδικασία, παρεμβαίνουν οι σπανιότερες, αλλά από μια άποψη επαναλαμβανόμενες εμφανίσεις των κομητών...  Κάτι πολύ διαφορετικό εισέρχεται στην πορεία του ανθρώπινου γένους στη Γη με την εμφάνιση ενός κομήτη, ο οποίος διαταράσσει την κανονική διαδικασία της κοσμικής ύπαρξης. Είναι πράγματι σαν να γεννιέται κάτι νέο, όταν εμφανίζεται ένας κομήτης.

Ο κομήτης Χάλεϋ

 

... Ο κομήτης Χάλεϋ προκαλεί μια νέα γέννηση στην εσωτερική ζωή και στον πολιτισμό του ανθρώπου... Οι τρεις τελευταίες εμφανίσεις του κομήτη Χάλεϋ ήταν οι χρονιές 1759, 1835, και αυτή που περιμένουμε τώρα [28 Μαΐου 1910] [Στην εποχή μας εμφανίστηκε το 1986, στμ.]... Οι νέες γεννήσεις στο Σύμπαν δεν είναι πάντα εξίσου καλοδεχούμενες, όπως η γέννηση ενός νεαρού πολίτη σε μια οικογένεια. Πολλά διαφορετικά είδη γεννιούνται στο Σύμπαν. Μερικά προωθούν την ανθρωπότητα, καθώς άλλα την στέλνουν πίσω. Η εμφάνιση του κομήτη του Χάλεϋ συνδέεται με αυτό που η ανθρωπότητα έπρεπε να απορροφήσει από το Σύμπαν για να καταδυθεί η σκέψη όλο και περισσότερο στην υλικότητα. Με κάθε νέα εμφάνιση αυτού του κομήτη γεννιόταν μια νέα ώθηση, που θα απομάκρυνε την ανθρωπότητα όλο και περισσότερο από μια πνευματική κοσμική αντίληψη του Εγώ, και θα την παρότρυνε να κατανοήσει τον κόσμο με πιο υλιστικό τρόπο...

 

Όλες οι αντιλήψεις στο δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα, οι οποίες χαρακτηρίζονται ρηχές και επιφανειακές, και τις οποίες ο Γκαίτε γελοιοποίησε κάπως στο έργο του Αλήθεια και Ποίηση, αποκτούν νόημα, ως προς την κοσμική τους φύση, με την εμφάνιση του κομήτη Χάλεϋ το 1759... Μια νέα ώθηση προς τον υλισμό δόθηκε ξανά με την εμφάνιση του κομήτη Χάλεϋ το 1835...

 

Σύντομα πρόκειται να έρθουμε αντιμέτωποι με τις δυνάμεις που η νέα εμφάνιση αυτού του κομήτη θα στείλει από το σύμπαν, δυνάμεις που μπορεί να οδηγήσουν την ανθρωπότητα σε έναν ακόμα πιο στεγνό και φοβερό υλισμό... Αλλά αυτός ο κίνδυνος είναι μια αναγκαιότητα, διότι μόνον όταν ο άνθρωπος ξεπεράσει τις αντίπαλες δυνάμεις, μπορεί να αποκτήσει τη δύναμη που είναι ικανή να τον οδηγήσει πάλι προς τα πάνω.

 

«Σημεία των Ουρανών»... Μαζί με την εμφάνιση του κομήτη Halley, πρέπει να προβάλει μια πανίσχυρη ανοδική ώθηση, ώστε να μπορέσουμε να σηκωθούμε από τα βάθη του υλισμού, στον οποίο έχουμε βυθιστεί, και να ανέβουμε προς την πνευματικότητα. Ακριβώς όπως μας δίνεται η δυνατότητα να κατρακυλήσουμε στον υλισμό, μας δίνεται επίσης η ευκαιρία να ανυψωθούμε σε καθαρότερα, πνευματικά ύψη.

Αιθερική διόραση

 

Στο πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα θα αναπτυχθεί σε λίγα ανεξάρτητα άτομα μια αιθερική διόραση, ως μια φυσιολογική ικανότητα. Για να μη βυθιστεί ο άνθρωπος βαθύτερα στον υλισμό, όπως δείχνει το παρόν σημάδι του 1910, έχουν τη δυνατότητα αυτοί που κατανοούν την Πνευματική Επιστήμη, να αναπτύξουν τις δυνάμεις εκείνες της ανθρώπινης ψυχής, που μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο πέρα από τον υλισμό... Ζούμε σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι, όπου οι άνθρωποι θα διδαχθούν, ακόμα και από τα Σημεία των Ουρανών, ότι προς τη μία κατεύθυνση το μονοπάτι οδηγεί βαθύτερα στο βούρκο, ενώ το άλλο μονοπάτι θα τους οδηγήσει να αναπτύξουν μέσα τους τις δυνάμεις που θα φέρουν την αιθερική διόραση. Η φωνή του Ιωάννη του Βαπτιστή: «Αλλάξτε τη διάθεση των ψυχών σας», ηχεί και για μας σήμερα!... Όπως ακριβώς ανοίγεται από τη μία πλευρά η δυνατότητα να χαθούμε στο τέλμα του υλισμού, μας δίνεται από την άλλη πλευρά η δυνατότητα, καθώς ο Ήλιος φτάνει σε ένα ορισμένο σημείο στον Αστερισμό των Ιχθύων κατά την εαρινή ισημερία, να αποκτήσουμε μια ορισμένη αιθερική διόραση...

 

... Ας φανταστούμε τώρα το όραμα του Χριστού, όπως θα εμφανιστεί στους πρώτους προπομπούς κατά τα επόμενα 2500 χρόνια, και όπως εμφανίστηκε στον Παύλο στον δρόμο προς τη Δαμασκό. Ο άνθρωπος θα ανυψωθεί στη γνώση του πνευματικού κόσμου και θα δει τον φυσικό κόσμο να ενσωματώνει μια νέα «χώρα», ή μια νέα επικράτεια. Το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου θα παρουσιάσει μια εντελώς διαφορετική πλευρά κατά τη διάρκεια των επόμενων 2500 χρόνων, χάρη στην προσθήκη μιας αιθερικής διάστασης, η οποία είναι ήδη εδώ, αλλά την οποία θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται...

 

«Σαμπάλα»

 

Οι παραδόσεις που διατήρησαν τις αναμνήσεις της παλιάς διόρασης, μιλούν για μια άγνωστη παραμυθο-χώρα,  οποία έχει πλέον αθέατη. Υπάρχουν θαυμαστά κείμενα στην Ανατολίτικη λογοτεχνία γεμάτα από μια ιδιόμορφη τραγική μαγεία, και μας λένε ότι κάποτε ήταν δυνατόν οι άνθρωποι να ταξιδέψουν σε μια χώρα όπου το πνευματικό έρεε μέσα στο φυσικό. Είναι η Χώρα απ’ όπου σε ορισμένες χρονικές στιγμές οι μύστες ... αντλούσαν νέες δυνάμεις. Τα Ανατολίτικα κείμενα μιλούν με βαθιά θλίψη για εκείνη τη Χώρα, ρωτώντας: «Πού βρίσκεται; Μας αναφέρουν τα ονόματα των τοποθεσιών και των μονοπατιών, αλλά η ίδια η Χώρα είναι κρυφή, ακόμα και στους πιο μυημένους Λάμα του Θιβέτ!» Μόνο στους ανώτερους μύστες είναι προσβάσιμη. Όμως πάντα αναφέρεται ότι κάποια μέρα αυτή η Χώρα θα επιστρέψει στη Γη. Αυτό είναι αλήθεια, θα επιστρέψει στη Γη! Και ο ξεναγός σ’ αυτή θα είναι Εκείνος που οι άνθρωποι θα δουν όταν, μέσω του οράματος του Συμβάντος της Δαμασκού, φτάσουν στη γη της Σαμπάλα. Η «Σαμπάλα» –έτσι ονομάζεται αυτή η Χώρα– έχει τραβηχτεί από τη θέαση του ανθρώπου. Σήμερα μπορούν να την επισκεφτούν μόνον εκείνοι οι μύστες που πηγαίνουν εκεί από καιρό σε καιρό για να πάρουν δυνάμεις. Οι παλαιές δυνάμεις δεν μπορούν πλέον να οδηγήσουν τον άνθρωπο εκεί. Αυτός είναι ο λόγος που η Ανατολίτικη λογοτεχνία μιλά με τόσο τραγική απόγνωση για την εξαφανισμένη Γη της Σαμπάλα. Αλλά το Συμβάν του Χριστού, το οποίο θα προσφερθεί στον άνθρωπο αυτόν τον αιώνα, χάρη στις πρόσφατα αφυπνισμένες ικανότητές του, θα φέρει πίσω την Παραμυθοχώρα της Σαμπάλα...

 

Έτσι, η ανθρωπότητα καλείται τώρα να πάρει μια απόφαση, αν θα επιτρέψει στον εαυτό της να οδηγηθεί, απ’ αυτό που έρχεται με τον κομήτη Halley, κάτω στο σκοτάδι ... ή αν, μέσω της κατανόησης της πνευματικής επιστήμης, θα καλλιεργήσει τις νέες ικανότητες, με τις οποίες θα βρει το δρόμο προς τη Χώρα, που σύμφωνα με την Ανατολίτικη Λογοτεχνία έχει εξαφανιστεί, αλλά την οποία ο Χριστός θα αποκαλύψει για άλλη μια φορά στην ανθρωπότητα. Αυτό είναι το σοβαρό ζήτημα του διαχωρισμού των δρόμων: είτε προς την πτώση, είτε προς την ανύψωση. Είτε δηλαδή θα βυθιστούμε, ... ή θα εργαστούμε γι’ αυτό που θα μας επιτρέψει να εισέλθουμε σ’ αυτή τη σφαίρα, η οποία πραγματικά κρύβεται πίσω από την ονομασία Shamballa.

 

 

Πολικότητες στην εξέλιξη της ανθρωπότητας (GA197)

 

5η διάλεξη, Στουτγάρδη, 24 Ιουνίου, 1920, (αποσπάσματα)

 

 

Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι να φτάσουμε σε μια σαφή κατανόηση των κοινωνικών σχέσεων σ’ αυτόν τον κόσμο. Η πραγματική κατανόηση της φυσιολογικής τρίπτυχης διάταξης του ανθρώπινου οργανισμού, δηλαδή του τρόπου που ο ανθρώπινος οργανισμός εμφανίζεται ως νευρο-αισθητηριακός οργανισμός, ως ρυθμικός οργανισμός και ως μεταβολικός οργανισμός, οδηγεί σε έναν τρόπο σκέψης, ο οποίος μπορεί να εφαρμοστεί και στην κοινωνική ζωή...

 

Η οικονομική σφαίρα του κοινωνικού οργανισμού μπορεί να συγκριθεί με τις δραστηριότητες του ανθρώπινου κεφαλιού. Όσον αφορά τη σφαίρα του δικαίου, τη νομική σφαίρα, οι άνθρωποι πολύ σωστά τη συγκρίνουν με τη μεσαία περιοχή, με τις ρυθμικές δραστηριότητες του ανθρώπινου οργανισμού. Επιπλέον, η ζωή του νου και της διάνοιας πρέπει να συγκριθεί με το μεταβολισμό. Αυτό σημαίνει ότι η οικονομική ζωή πρέπει να συγκριθεί με τα όργανα που υπηρετούν το νου και τη διάνοια, ενώ η πολιτιστική και διανοητική σφαίρα του κοινωνικού οργανισμού με τα μεταβολικά όργανα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το δούμε. Η οικονομική ζωή είναι το κεφάλι του κοινωνικού οργανισμού, ενώ η πολιτιστική ζωή το στομάχι, το συκώτι και ο σπλήνας του κοινωνικού οργανισμού...

 

Η οικονομική ζωή εξαρτάται από την πολιτιστική ζωή, από το μεταβολισμό του κοινωνικού οργανισμού, όπως ακριβώς το ανθρώπινο κεφάλι εξαρτάται από την αναπνοή, από το στομάχι, το συκώτι και τον σπλήνα. Έτσι, βλέπουμε ότι η οικονομική ζωή αναδύεται από την πολιτιστική και θρησκευτική ζωή. Αν δεν είχαμε στομάχι, δεν θα μπορούσαμε να έχουμε κεφάλι. Φυσικά δεν θα μπορούσαμε επίσης να έχουμε στομάχι αν δεν είχαμε κεφάλι, αλλά τελικά το κεφάλι τρέφεται από το στομάχι, και με τον ίδιο τρόπο η οικονομική ζωή τροφοδοτείται από την πολιτιστική ζωή και όχι αντίστροφα... Μια ρεαλιστική άποψη προβάλλει εδώ, ότι αν το στομάχι υπονομευθεί στον ανθρώπινο οργανισμό, το κεφάλι θα υποφέρει. Παρόμοια, δεν μπορεί να υπάρξει ένας υγιής μεταβολισμός στον κοινωνικό οργανισμό, και η οικονομική ζωή θα παρακμάσει αν η ηθική, η θρησκευτική ζωή και η λογική σκέψη υπονομευθούν στον κοινωνικό οργανισμό. Πραγματικά, τίποτα δεν εξαρτάται από την οικονομική ζωή. Πρωταρχικά, όλα εξαρτώνται από τις απόψεις, τις ιδέες – από την πολιτιστική ζωή της ανθρωπότητας.

 

Το κεφάλι βρίσκεται συνεχώς σε διαδικασία θανάτου... Το ίδιο ισχύει και στην οικονομία. Η οικονομική ζωή φέρνει συνεχώς το θάνατο και την παρακμή στην πορεία της ιστορίας. Αντί να δημιουργεί όλα τα άλλα, οδηγεί στον θάνατο των πάντων. Αυτό το στοιχείο του θανάτου πρέπει συνεχώς να αντισταθμίζεται από εκείνο που ο πολιτιστικός οργανισμός έχει την ικανότητα να παράγει...

 

Υπάρχουν πολλές συγκρούσεις στον κόσμο, αλλά πού συναντάμε το μεγαλύτερο μέρος αυτών των συγκρούσεων; Επειδή ενδύονται μια συγκεκριμένη μορφή, οι άνθρωποι δεν καταφέρνουν να τις παρατηρήσουν. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος λαμβάνει χώρα στη σφαίρα του πνευματικού αγώνα...

 

Είναι λοιπόν απαραίτητο να αναπτυχθεί το άλλο άκρο, όπου οι συνεχώς εμφανιζόμενες συγκρούσεις ξεπερνιούνται. Τέτοιες συγκρούσεις οφείλονται στην ίδια τη φύση των πνευματικών κινήσεων, επειδή όλες στοχεύουν στην ανάπτυξη της ανθρώπινης ατομικότητας. Ο άλλος πόλος, το άλλο άκρο, εκείνο της ανθρώπινης κατανόησης, πρέπει επίσης να είναι παρόν. Είναι ο πόλος της ανθρώπινης κατανόησης, όπου υπάρχει η δυνατότητα να προσεγγίσουμε ένα άλλο άτομο, να εμβαθύνουμε στις ωθήσεις της ζωής ενός άλλου ατόμου, και ούτω καθεξής. Πρέπει να μπορέσουμε να δώσουμε στις πρωτοβουλίες μια υγιή ηθική βάση... Αυτή πρέπει να είναι η βάση, διότι είναι ο μόνος τρόπος να προχωρήσουμε και να αποκαταστήσουμε την ισορροπία ανάμεσα στη ζωή που χάνεται μέσα στις συνεδριάσεις, και στο απαραίτητο πνευματικό έργο, που τελικά πρέπει να αποτελέσει τη βάση...

 

Στην εξώτερη φυσική ζωή, η οποία γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο οδεύει στην παρακμή, οι άνθρωποι προτιμούσαν πάντα να κλείνουν τα μάτια τους στη δράση και στην κρίσιμη σημασία των αναληθειών. Ακόμα και οι ακούσιες αναλήθειες είναι καταστροφικές ως προς τις επιπτώσεις τους... Ένα ψέμα στη ζωή του νου και του πνεύματος είναι το ίδιο με μια καταστροφική βόμβα στη φυσική ζωή. Είναι μια καταστροφική δύναμη, ένα μέσο καταστροφής, και μάλιστα με πολύ πραγματικούς όρους. Θα ήταν ασφαλώς δυνατό να γίνει πάλι ένα σημαντικό και γόνιμο έργο στον πνευματικό τομέα, παρά τις πολλές νέες εξελίξεις, υπό την προϋπόθεση ότι θα δοθεί κάποια προσοχή σ’ αυτά τα πράγματα – όμως αντικειμενική προσοχή, όχι υποκειμενική προσοχή…

 

Το πνεύμα πρέπει να καλλιεργηθεί, αλλιώς θα πεθάνει. Ο υλισμός δεν αναδύεται από μόνος του. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε υλισμό, όπως δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πτώμα. Ένα πτώμα παράγεται όταν η ψυχή εγκαταλείπει τον οργανισμό. Με τον ίδιο τρόπο, όλα όσα δημιουργούνται πάνω σε πνευματική βάση, από κάτι που έχει ψυχή, θα καταλήξουν να γίνουν εντελώς υλικά, εκτός αν υπάρχει μια γνήσια λαχτάρα να καλλιεργηθεί το πνεύμα...

 

Η ιδέα του τρίπτυχου είναι αυθεντική, διότι απαιτεί μια πραγματική προσπάθεια για να πραγματοποιηθεί. Ωστόσο, οι ιδέες πολλών ανθρώπων είναι τόσο ουτοπικές, που η ιδέα της τρίπτυχης υπόστασης εισέρχεται σε αντίθετο ρεύμα. Το πρώτο και σημαντικότερο πράγμα είναι να υιοθετηθεί αυτή η ιδέα από έναν αρκετά μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Πρέπει να έχουμε την απαραίτητη αίσθηση της πραγματικότητας, και της πρακτικής κοινής λογικής…

 

 

Η Πνευματική επιστήμη και το κοινωνικό ζήτημα (GA34)

 

Από δοκίμια του Rudolf Steiner, 1905/1906, με τίτλο Geisteswissenschaft und soziale Frage

 

Μέρος 1ο

 

Όλοι όσοι σήμερα παρατηρούν με ανοιχτά μάτια τον κόσμο γύρω τους, βλέπουν το αποκαλούμενο «Κοινωνικό Πρόβλημα» να υφαίνει σε κάθε γωνιά... Τι είναι προφανέστερο απ’ το ότι ένας τρόπος σκέψης, που νοιάζεται ιδιαίτερα για τα υψηλότερα ανθρώπινα ιδανικά, καταλήγει αργά ή γρήγορα σε κάποιο είδος σχέσης με τις κοινωνικές ανάγκες και απαιτήσεις...

 

Για να είναι αποτελεσματικός ένας άνθρωπος στη ζωή, πρέπει πρώτα να κατανοήσει τη ζωή... Μπορεί κανείς στις μέρες μας να μάθει τα πάντα που χρειάζεται για να κατοχυρώσει μια θέση με σημαντική επιρροή, και παρόλα αυτά να είναι εντελώς αποστασιοποιημένος και απόμακρος από τη ζωή που ενυπάρχει μέσα στη σφαίρα της δράσης του. Δεν είναι άραγε το ίδιο, όπως με έναν άνθρωπο που είχε να ακολουθήσει μια εκπαιδευτική κατεύθυνση στην κατασκευή γεφυρών, αλλά μετά, όταν κλήθηκε να χτίσει μια γέφυρα, δεν είχε ιδέα πώς να το κάνει; ... Όποιος δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος στην κατασκευή γεφυρών, σύντομα θα αναγνωρίσει την ανεπάρκειά του όταν έρθει η στιγμή της εφαρμογής. Σύντομα θα φανεί αδέξιος, και θα δει τις υπηρεσίες του γενικά να καταρρέουν.

 

Όταν όμως ένας άνθρωπος δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος για μια εργασία στην κοινωνική ζωή, η ανεπάρκειά του δεν αποδεικνύεται τόσο εύκολα. Μια κακώς κατασκευασμένη γέφυρα καταρρέει, και τότε ακόμα κι ο πιο προκατειλημμένος μπορεί να δει ότι αυτός που την έχτισε ήταν αδέξιος. Αλλά η αδεξιότητα που κινείται στην κοινωνική εργασία δεν είναι τόσο εμφανής. Εμφανίζεται μόνο στα βάσανα που δημιουργεί στουν συνανθρώπους. Όμως η σύνδεση μεταξύ αυτών των βασάνων και της ανικανότητας δεν είναι τόσο εύκολα αναγνωρίσιμη, όσο η σύνδεση της κατάρρευσης της γέφυρας με την ανικανότητα του χτίστη...

 

Πότε όμως οι θεωρίες καταρρέουν μπροστά στην πραγματική ζωή; Όταν παράγονται από ένα είδος σκέψης που δεν είναι εκπαιδευμένο για την πραγματική ζωή... Η σωστή πράξη είναι αποτέλεσμα της σωστής σκέψης, και η λάθος πράξη είναι αποτέλεσμα της λανθασμένης σκέψης – ή της μη σκέψης. Όποιος πιστεύει κάπως στη δυνατότητα να κάνει κάτι καλό στις κοινωνικές καταστάσεις, πρέπει να παραδεχτεί ότι η πράξη του συνδέεται με το ζήτημα των ανθρώπινων ικανοτήτων. Αν εργαστεί υπομονετικά και επίμονα με τις έννοιες της πνευματικής επιστήμης θα ενισχύσει τις ικανότητές του για μια αποτελεσματική κοινωνική εργασία...

 

Αρκεί ένας άνθρωπος να ρίξει μια ματιά στις κοινωνικές συνθήκες και, όσο κι αν η θεωρία του σχετικά με τους θεμελιώδεις νόμους της ζωής είναι ελλιπής, θα σταματήσει να λέει: «Γιατί δε δουλεύει ο τεμπέλης αλήτης;». Διότι αρχίζει να βλέπει ότι αυτές καθαυτές οι συνθήκες είναι η απάντηση...

 

Αυτό ακριβώς είναι το λάθος που κάνει η εποχή μας σε τέτοια ζητήματα. Ο καθένας πιστεύει ότι διαθέτει τα προσόντα να κατανοεί τη ζωή, παρόλο που δεν μπήκε ποτέ στον κόπο να εξοικειωθεί με τους θεμελιώδεις νόμους της, ούτε εκπαίδευσε ποτέ τις δυνάμεις της σκέψης του για να αναγνωρίσει ποιες είναι οι αληθινές δυνάμεις της ζωής...

 

Πρέπει να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε τις δυνάμεις, με τις οποίες δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες. Αυτό δεν μπορούν να το κάνουν οι ειδικοί στην πολιτική οικονομία – μάλιστα, για τον ίδιο λόγο που ένας άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει αριθμητικές πράξεις αν δεν γνωρίζει την προπαίδεια... Αν θέσουμε έναν άνθρωπο που δεν έχει καμία αντίληψη των θεμελιωδών δυνάμεων της κοινωνικής ζωής, μπροστά στην τρέχουσα πραγματικότητα, θα δώσει ίσως την πιο ενδεικτική περιγραφή όλων όσων βλέπει, αλλά οι περιελίξεις των κοινωνικών δυνάμεων, καθώς περιπλέκονται γύρω από την ευημερία ή δυστυχία των ανθρώπων, θα παραμείνουν άλυτες γι’ αυτόν...

 

Το γεγονός είναι ότι οι νόμοι της ανθρώπινης ευημερίας είναι χαραγμένοι στη βάση της ψυχής των ανθρώπων με τόση βεβαιότητα, όσο και η προπαίδεια. Αρκεί μόνο κάποιος να εισδύσει αρκετά βαθιά στη βάση της ανθρώπινης ψυχής, για να τους βρει...

 

Η μεγάλη αποστολή της Ανθρωποσοφίας στην εποχή μας θα αποκαλυφθεί μόνον αν λειτουργήσει ως μαγιά σε κάθε τομέα της ζωής...

 

Μέρος 2ο

 

Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με το κοινωνικό ζήτημα. Η μια θεωρεί ότι η αιτία του καλού και του κακού στην κοινωνική ζωή βρίσκεται μάλλον στους ίδιους τους ανθρώπους, ενώ η άλλη, ότι βρίσκεται κυρίως στις συνθήκες υπό τις οποίες ζουν οι άνθρωποι...

 

Ο Robert Owen (1775-1858), αναμφισβήτητα ένας από τους πιο ευγενείς κοινωνικούς μεταρρυθμιστές, επέμενε επανειλημμένα ότι ο άνθρωπος καθορίζεται από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει, ότι η διαμόρφωση του χαρακτήρα του δεν οφείλεται στον ίδιο, αλλά στις συνθήκες της ζωής του...

 

Από πού όμως προέρχονται αυτές οι συνθήκες της ζωής, στις οποίες βρίσκονται τοποθετημένοι οι άνθρωποι; Πραγματικά, στον βαθμό που η ζωή ενός ανθρώπου εξαρτάται από τέτοιες συνθήκες, αυτές καθαυτές οι συνθήκες έχουν δημιουργηθεί από τους ανθρώπους. Ποιος άλλος, λοιπόν, δημιούργησε τους θεσμούς, βάσει των οποίων ένας άνθρωπος είναι φτωχός και ένας άλλος πλούσιος; Άλλοι άνθρωποι, βέβαια... Τα βάσανα που προκαλεί η Φύση από μόνη της στον άνθρωπο είναι, όσον αφορά την κοινωνική κατάσταση, μόνον ένα έμμεσο πρόβλημα. Αυτά τα φυσικά βάσανα πρέπει να μετριαστούν, αν όχι να εξαλειφθούν εντελώς, μέσω της ανθρώπινης δράσης. Κι αν αυτό δεν συμβεί, αν αυτό που χρειάζεται απ’ αυτή την πλευρά δεν γίνει, τότε το σφάλμα βαρύνει τελικά τους ανθρώπινους θεσμούς. Αν μελετήσουμε αυτά τα πράγματα μέχρι τέλους, θα διαπιστώσουμε ότι όλα τα κακά, που μπορούν σωστά να χαρακτηριστούν κοινωνικά κακά, προέρχονται επίσης από τις ανθρώπινες πράξεις. Από αυτή την άποψη βέβαια, όχι το άτομο, αλλά η ανθρωπότητα στο σύνολό της, είναι ασφαλώς ο «Σμιλευτής της Μοίρας του»…

 

Όπως ακριβώς ένα άτομο κατανοεί το ανθρώπινο σώμα, μόνο όταν γνωρίζει ότι είναι η εξωτερική έκφραση της ψυχής, έτσι μπορεί να κάνει μια σωστή εκτίμηση των εξωτερικών θεσμών της ζωής, μόνον όταν βλέπει ότι δεν είναι τίποτα άλλο, από δημιουργήματα των ανθρώπινων ψυχών, οι οποίες ενσωματώνουν σ’ αυτούς τους θεσμούς τα συναισθήματά τους, τις συνήθειες του νου τους, τις σκέψεις τους. Οι συνθήκες υπό τις οποίες ζούμε δημιουργούνται από τους συνανθρώπους μας. Και δεν θα μπορέσουμε ποτέ να δημιουργήσουμε καλύτερες, εκτός αν ξεκινήσουμε από διαφορετικές σκέψεις, από άλλες συνήθειες του νου και άλλα συναισθήματα, από εκείνα των προηγούμενων υπευθύνων.

 

*

 

Κανείς δεν καταπιέζεται ή γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, επειδή εγώ φοράω το ένα ή το άλλο παλτό, παρά μόνον όταν πληρώνω τον ράφτη που φτιάχνει το παλτό με πολύ χαμηλή αμοιβή ως αντάλλαγμα. Ο φτωχός εργάτης που αγοράζει το φτηνό παλτό του σε χαμηλή τιμή βρίσκεται, απ’ αυτή την άποψη, ακριβώς στην ίδια θέση έναντι του συνανθρώπου του, όπως ο πλούσιος, ο οποίος παρήγγειλε ένα καλύτερο παλτό. Είτε είμαι φτωχός είτε πλούσιος, είμαι εξίσου εκμεταλλευτής όταν αγοράζω πράγματα που δεν πληρώνονται επαρκώς. Στην πραγματικότητα, κανείς στις μέρες μας δεν έχει το δικαίωμα να αποκαλεί κάποιον άλλο καταπιεστή, αλλά να κοιτάξει μόνον τον εαυτό του...

 

Όταν ακολουθούμε αυτή τη γραμμή συλλογισμού, γίνεται προφανές ότι «πλούσιος» και οι «εκμεταλλευτής» είναι δύο έννοιες που πρέπει να κρατηθούν εντελώς διαχωρισμένες. Κατά πόσο ένας άνθρωπος είναι πλούσιος ή φτωχός σήμερα, εξαρτάται από τη δική του δυναμική, ή από τη δυναμική των προγόνων του, ή σε κάθε περίπτωση από κάτι διαφορετικό. Το ότι κάποιος είναι εκμεταλλευτής της εργατικής δύναμης των άλλων ανθρώπων δεν έχει καμία σχέση με αυτά τα πράγματα, ή τουλάχιστον όχι άμεσα... Έχει να κάνει με το γεγονός ότι τα θεσμικά μας όργανα, ή οι συνθήκες του περιβάλλοντός μας, είναι δομημένες πάνω στο προσωπικό συμφέρον...

 

Μέρος 3ο

 

Η πνευματική έρευνα μας δείχνει, πραγματικά, ότι όλος ο ανθρώπινος πόνος είναι καθαρά αποτέλεσμα του εγωισμού, και ότι σε κάθε ανθρώπινη κοινότητα θα εμφανιστεί, κάποια στιγμή, ο πόνος, η φτώχεια και οι ελλείψεις, αν αυτή η κοινότητα δομηθεί με οποιονδήποτε τρόπο πάνω στον εγωισμό...

 

Κάθε κοινότητα, πράγματι, θα καταρρακωνόταν αμέσως, αν η εργασία του ατόμου δεν μεταβιβαζόταν σε ολόκληρο το σώμα. Όμως ο ανθρώπινος εγωισμός έχει από παλιά κινηθεί ενάντια σ’ αυτόν τον νόμο, και έχει προσπαθήσει να αποσπάσει για το άτομο όσο το δυνατόν περισσότερα από την προσωπική του εργασία. Και αυτό που προέκυψε μ’ αυτόν τον τρόπο, ως συνέπεια του εγωισμού, είναι αυτό, και τίποτα άλλο, που από παλιά έσυρε πίσω του ελλείψεις, φτώχεια και βάσανα. Μπορούμε εξίσου να πούμε ότι ένα τμήμα των ανθρώπινων θεσμών θα αποδεικνύεται πάντα και αναπόφευκτα μη πρακτικό, όταν οφείλει την ύπαρξή του στους «πρακτικούς», οι οποίοι υπολόγιζαν είτε με βάση τον εγωισμό τους, είτε με τον εγωισμό των άλλων…

 

Η ευημερία του ανθρώπου είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο ο εγωισμός είναι αναλογικά μικρότερος. Αυτό σημαίνει, ότι για την πρακτική εφαρμογή πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι που να μπορούν να βρουν τον δρόμο πέρα από τον εγωισμό τους. Πρακτικά, ωστόσο, αυτό είναι σχεδόν αδύνατο, αν το μερίδιο του ατόμου στην ευημερία και στη δυστυχία μετριέται σύμφωνα με την εργασία του. Όποιος εργάζεται για τον εαυτό του δεν μπορεί παρά βαθμιαία να πέσει θύμα του εγωισμού. Μόνον όποιος εργάζεται αποκλειστικά και εξολοκλήρου για τους υπόλοιπους, μπορεί, σιγά-σιγά, να γίνει ένας εργαζόμενος δίχως εγωισμό.

 

Αλλά πρώτα χρειάζεται να υπάρξει κάτι. Αν κάποιος εργάζεται για κάποιον άλλο, πρέπει να ανακαλύψει σ’ αυτόν τον άλλο άνθρωπο το νόημα της εργασίας του. Και όταν κάποιος εργάζεται για την κοινότητα, πρέπει να αντιληφθεί και να αισθανθεί το νόημα και την αξία αυτής της κοινότητας, δηλαδή τι είναι το ζωντανό, οργανικό σύνολο. Μπορεί να το κάνει αυτό μόνο όταν η κοινότητα είναι κάτι άλλο, πολύ διαφορετικό, από ένα λίγο-πολύ αόριστο σύνολο ανεξάρτητων ανθρώπων. Πρέπει να διέπεται από ένα πραγματικό πνεύμα, στο οποίο κάθε άτομο να έχει τον ρόλο του... Όλες οι ασαφείς προοδευτικές ιδέες, τα αφηρημένα ιδανικά, για τα οποία οι άνθρωποι μιλούν τόσο πολύ, δεν μπορούν να πετύχουν μια τέτοια αποστολή. Αν δεν υπάρχει καμιά άλλη κατευθυντήρια αρχή, τότε ένα άτομο εδώ, ή μια ομάδα εκεί, θα εργάζονται δίχως σαφή κατανόηση ποια είναι η σημασία της εργασίας, εκτός από το ότι γίνεται εις όφελος των οικογενειών τους ή εκείνων των συμφερόντων, με τα οποία τυχαίνει να συνδέονται. Σε κάθε μέλος, λοιπόν, πρέπει αυτό το πνεύμα της κοινότητας να είναι ζωντανό και ενεργό…

 

Ο ανεξάρτητος πολίτης μιας ελληνικής πόλης στους αρχαίους καιρούς, ακόμα και ο πολίτης μιας «ελεύθερης πόλης» στους μεσαιωνικούς χρόνους, είχε τουλάχιστον μια αμυδρή αίσθηση ενός τέτοιου κοινοτικού πνεύματος. Το γεγονός αυτό δεν αναιρείται, επειδή στην Αρχαία Ελλάδα, για παράδειγμα, οι κατάλληλοι θεσμοί λειτουργούσαν μόνο χάρη στην ύπαρξη ενός πλήθους σκλάβων, οι οποίοι έκαναν τη χειρωνακτική εργασία για τους «ελεύθερους πολίτες» και δεν ήταν το κοινοτικό πνεύμα που τους παρακινούσε, αλλά αναγκάζονταν σ’ αυτό από τους αφέντες τους. Αυτή είναι μια περίπτωση, από την οποία μπορούμε να διδαχτούμε μόνο ένα πράγμα: ότι, δηλαδή, η ζωή του ανθρώπου υπόκειται σε εξέλιξη. Η σημερινή ανθρωπότητα έχει φτάσει σε ένα στάδιο όπου μια τέτοια λύση του συνεταιριστικού προβλήματος, όπως ήταν αποδεκτή στην Αρχαία Ελλάδα, είναι αδύνατη. Ακόμα και οι ευγενέστεροι Έλληνες δεν θεωρούσαν τη δουλεία άδικη, αλλά ανθρώπινη αναγκαιότητα. Έτσι, ακόμα και ο μεγάλος Πλάτων, μπορούσε να δεχτεί ως ιδανική μια πολιτεία, στην οποία το κοινοτικό πνεύμα υλοποιούταν από την πλειοψηφία, από τους εργαζόμενους, οι οποίοι αναγκάζονταν να δουλέψουν υπό την υπαγόρευση των λίγων σοφών. Αλλά στην εποχή μας το πρόβλημα είναι πώς να εισάγουμε συνθήκες για τους ανθρώπους, υπό τις οποίες ο καθένας, με τη δική του εσωτερική, προσωπική παρόρμηση, θα κάνει το έργο της κοινότητας.

 

Κανείς, επομένως, δεν έχει νόημα να προσπαθεί να ανακαλύψει μια λύση του κοινωνικού προβλήματος που να ισχύει για πάντα, αλλά να βρει απλά τη σωστή μορφή για τις κοινωνικές σκέψεις και πράξεις του, λαμβάνοντας υπόψη τις άμεσες ανάγκες της εποχής στην οποία τώρα ζει... Μια έξυπνη οικονομική θεωρία δεν μπορεί ποτέ να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις δυνάμεις του εγωισμού. Για ένα διάστημα ίσως, μια τέτοια οικονομική θεωρία μπορεί να παρασύρει τις μάζες με ένα είδος ώθησης που, στην εξωτερική της εμφάνιση μοιάζει με τον ενθουσιασμό ενός ιδανικού. Μακροπρόθεσμα όμως δεν βοηθάει κανέναν. Όποιος εμβολιάζει μια τέτοια θεωρία σε μια μάζα ανθρώπων, δίχως να τους δίνει παράλληλα κάποια πραγματική πνευματική ουσία, αμαρτάνει ενάντια στο πραγματικό νόημα της ανθρώπινης εξέλιξης…

 

Για τους ανθρώπους που δεν έχουν καμιά κοσμοαντίληψη εστιασμένη στο πνεύμα, είναι αναπόφευκτο ότι, εκείνοι ακριβώς οι θεσμοί που προωθούν την υλική ευημερία των ανθρώπων, θα έχουν επίσης ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του εγωισμού, και θα προκαλέσουν σιγά-σιγά, ελλείψεις, φτώχεια και δυστυχία. Διότι μπορούμε πραγματικά να πούμε με την πιο απλή και κυριολεκτική σημασία των λέξεων: Τον ανεξάρτητο άνθρωπο μπορούμε να τον βοηθήσουμε απλά προμηθεύοντάς του ψωμί. Μια κοινότητα μπορούμε να την εφοδιάσουμε με ψωμί μόνο βοηθώντας να αποκτηθεί μια σύλληψη του Σύμπαντος. Δεν θα είχε νόημα να προσπαθούμε να προμηθεύσουμε ψωμί σε κάθε ανεξάρτητο μέλος της κοινότητας, αφού μετά από λίγο, τα πράγματα θα έπαιρναν μια τέτοια τροπή, που πολλοί θα είχαν πάλι έλλειψη ψωμιού.

 

Η αναγνώριση αυτών των αρχών, είναι αλήθεια, θα σημάνει την απώλεια πολλών ψευδαισθήσεων από πολλούς ανθρώπους, των οποίων φιλοδοξία είναι να γίνουν δημοφιλείς ευεργέτες. Δεν καθιστά εύκολη την εργασία για την ευημερία της κοινωνίας – μια εργασία, της οποία το αποτέλεσμα, υπό αυτές τις συνθήκες, μπορεί μόνο να αποτελεί ένα άθροισμα μικρών, επιμέρους αποτελεσμάτων. Τα περισσότερα πράγματα που προτείνονται σήμερα από ολόκληρα κόμματα, ως πανάκεια της κοινωνικής ζωής, χάνουν την αξία τους και αποδεικνύονται απλά φούσκες και κενές φράσεις, όταν δεν υπάρχει η δέουσα γνώση της ανθρώπινης ζωής. Κανένα κοινοβούλιο, καμιά δημοκρατία, καμιά μεγάλη λαϊκή αναταραχή δεν έχει νόημα, για ένα άτομο που παρατηρεί βαθύτερα, αν παραβιάζεται ο νόμος που αναφέρθηκε παραπάνω. Απεναντίας, όλα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν καλά, αν λειτουργήσουν σύμφωνα με αυτόν τον νόμο...

 

Η ανθρωποσοφία μπορεί να αποτελέσει ένα μέσο για κάθε άνθρωπο, να αρχίσει να βλέπει ότι δεν είναι τυχαίο ότι γεννήθηκε σε ένα συγκεκριμένο μέρος και σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλά ότι έχει τοποθετηθεί εξ’ ανάγκης από το νόμο της πνευματικής αιτιότητας –από το Κάρμα– ακριβώς στον τόπο που βρίσκεται. Αρχίζει να αναγνωρίζει ότι είναι το δικό του κατάλληλο και καλά θεμελιωμένο πεπρωμένο που τον τοποθέτησε σ’ αυτή την ανθρώπινη κοινότητα όπου βρίσκεται. Οι δικές του δυνάμεις και ικανότητες θα γίνουν επίσης εμφανείς στον ίδιο, ότι δεν του έχουν δοθεί τυχαία, αλλά ότι έχουν το νόημά τους σύμφωνα με τον νόμο αιτίου και αποτελέσματος.

 

Αρχίζει να τα αντιλαμβάνεται όλα αυτά με τέτοιο τρόπο, ώστε η αντίληψη δεν παραμένει ένα απλό θέμα ψυχρής λογικής, αλλά γεμίζει σταδιακά όλη την ψυχή του με εσωτερική ζωή...

 

Ο κόσμος προχωρά μπροστά, μόνο όταν οι άνθρωποι ΘΕΛΟΥΝ να προχωρήσει. Αλλά, για να το θέλουν αυτό, χρειάζεται σε κάθε μια περίπτωση η εσωτερική ψυχική εργασία. Κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο βήμα-βήμα...